14. Paleis Lange Voorhout
Constitutioneel
Het Paleis Lange Voorhout werd geruime tijd in de wintermaanden bewoond door koningin-regentes Emma, de vrouw en later weduwe van koning Willem III. Een regent oefent namens een minderjarige vorst of bij een niet geschikt verklaarde koning het koninklijk gezag uit. Artikel 37 van de Grondwet noemt de regels over de wijze waarop een regent wordt gekozen en hoe hij dient te regeren. Zo wordt de regent benoemd bij de wet. Hierover beraadslagen de Staten-Generaal in een verenigde vergadering. De regent zweert of belooft verder trouw aan de Grondwet in het bijzijn van de Staten-Generaal. Als er geen regent is aangewezen, is de Raad van State regent. Nakomelingen van de koning zijn altijd zijn wettige opvolgers. Dit geldt ook wanneer de koning zijn gezag tijdelijk neerlegt of niet geschikt wordt bevonden om het gezag uit te oefenen.
Artikel 37 Grondwet
1. Het koninklijk gezag wordt uitgeoefend door een regent:
a. zolang de Koning de leeftijd van achttien jaar niet heeft bereikt;
b. indien een nog niet geboren kind tot het koningschap geroepen kan zijn;
c. indien de Koning buiten staat is verklaard het koninklijk gezag uit te oefenen;
d. indien de Koning de uitoefening van het koninklijk gezag tijdelijk heeft neergelegd;
e. zolang na het overlijden van de Koning of na diens afstand van het koningschap een opvolger ontbreekt.
Geschiedenis
Op 23 november 1890 overleed koning Willem III. Emma werd op 8 december 1890 benoemd als koningin-regentes. Wilhelmina was toen pas 10 jaar oud. Emma nam tot 1898 de regeringstaak van haar dochter en wettige troonopvolgster van Willem III waar. Toen Wilhelmina 18 jaar werd, werd zij als koningin ingehuldigd. Zij was het eerste vrouwelijke staatshoofd van Nederland sinds de instelling van het kininkrijk. De benoeming van Emma als koningin-regentes was de eerste keer dat artikel 37 uit de Grondwet werd gebruikt. Ook prinses Juliana heeft tweemaal het regentschap waargenomen (van oktober tot december 1947 en van mei tot augustus 1948), toen haar moeder Wilhelmina in een mindere gezondheidstoestand verkeerde.
Architectuur
Het paleis is gebouwd door architect Pieter Swart in 1764. Hij bouwde het voor Anthony Patras, de afgevaardigde van Friesland. Deze overleed al snel na oplevering. Het huis kwam op de veiling terecht en werd verkocht aan de Amsterdamse bankier Hope. In 1845 is het huis in de tussenverkoop gekocht door Willem II en werd het een koninklijk paleis. In 1992 stemde de gemeente Den Haag ermee in dat het Paleis Lange Voorhout een museum werd. Vele verbouwingen later is hier sinds november 2002 het Escher Museum gehuisvest.